PAYLAŞ

Dr.Lütfi Kırdar döneminde İstanbul’da sanat etkinlikleri için Büyük Opera Binası’nın inşasına karar verilmiştir. Binanın tasarlanması için uluslararası yarışma düzenlenmiş fakat II.Dünya Savaşı nedeniyle proje hayata geçirilememiştir.

Opera binasının temeli 29 Ekim 1946 yılında atılmıştır. Dönemin İstanbul Valisi Lütfi Kırdar, binanın 8 milyon liraya mal olacağını ve 1953 yılında hizmete açılacağını duyurmuştu. Masraflar belediye tarafından karşılanacaktı ancak belediyenin bütçesinin yetmeyeceği anlaşılınca 1953 yılında inşaat Bayındırlık Bakanlığı’na devredildi. Bakanlık, opera binası olarak tasarlanan binanın bir kültür merkezine dönüştürülmesini öngörmüş ve 1956 yılında projenin başına Hayati Tabanlıoğlu getirilmiştir.  Bina yapılırken proje üç kez yenilenmiş, on bakan değişmiş ve 23 yıl sonra 12 Nisan 1969’da bazı bölümleri tamamlanmış olarak hizmete açılabilmiştir. Tabanlıoğlu yapıya sinema salonu, sanat galerisi, konser salonu gibi bölümler de ekleyerek çok yönlü bir kültür merkezi oluşturmuştur.

Atatürk Kültür Merkezi ve Taksim Meydanı

 

1,5 yıl sonra yangın!

Açılmasın sadece 1.5 yıl sonra 27 Kasım 1970’te Arthur Miller’in “Cadı Kazanı” eserinin temsili sırasında çıkan yangında bina harap olmuştur. Felaketin ardından çatısı çöken, kullanılamaz hale gelen binada kapsamlı onarım çalışmaları gerçekleştirilmiş ve bazı kesimler yeniden yapılmıştır. Mimari çalışmaları Hayati Tabanlıoğlu tarafından hazırlanıp uygulanan bina 6 Ekim 1978’de Atatürk Kültür Merkezi (AKM) adıyla açılmıştır. Yangına ilişkin soruşturmalar uzun süre devam ettiyse de kimse ceza almamıştır.

 

Yapıldığı dönemde mimarlıktaki “işlevselciliğin” temsilcisi sayılan AKM, sıralanmış dikdörtgenler prizmalarıyla oluşturulmuş bir tasarıma sahiptir. Binada bulunan Büyük Salon’un geniş sahnesi ve yüksek mekanik kapasitesi ile farklı kullanımlara imkan sağlaması AKM’yi ülkenin en gelişmiş gösteri merkezi yapmaktadır. Yapının iç tasarımında gösterişten kaçınılmıştır. Karakteristik görünüşü oluşturan ön kısımdaki alüminyum güneş kesiciler, cepheye devingenlik kazandırmaktadır. Atatürk Kültür Merkezi, kendine özgü görünüşü ve yapı özellikleri ile çağdaş mimarlığın İstanbul’daki en önemli örneklerinden biriydi.

Atatürk Kültür Merkezi, Büyük Salon

AKM’de 1300 kişilik büyük salon, 500 kişilik konser salonu, 200 kişilik tiyatro salonu ve 250 kişilik sinema salonu bulunmaktaydı. Büyük bir sergi salonuna da sahip olan AKM, İstanbul Devlet Tiyatrosu, Opera ve Balesi, Devlet Senfoni Orkestrası’nın daimi sahnesi olarak hizmet vermekteydi.

1.Derece Sit Alanı

Atatürk Kültür Merkezi uzun yıllar boyunca parlak bir dönem yaşadı. Bale ve opera temsilleri düzenleniyor, dünyaca ünlü sanatçılar konser veriyor ve tiyatro oyunları sahneleniyordu. 1 Kasım 1999’da İstanbul 2 No’lu Koruma Kurulu, AKM’yi “1.Derece Kentsel Sit Alanı”nın parçası ve “1.Grup Tescilli Kültür Varlığı” olarak onayladı.

2005 yılına geldiğimizde ise dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç, binanın ömrünü tamamladığını ve yıkılması gerektiğini söyledi. Yoğun muhalefetle karşılaşıldığı için yıkım başlatılamadı. Ancak bu süreç uzun sürmedi. 31 Mayıs 2008’de Atatürk Kültür Merkezi’ndeki tüm etkinliklere Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından son verildi.

Binanın restore edileceği düşünülüyordu ama proje Kültür Sanat ve Turizm Emekçileri Sendikası’nın açtığı davada yargı sonucuyla iptal edildi. Ardından binanın korunarak yenilenmesi için tüm taraflar arasında 2009 yılında protokol imzalandı. Restorasyon için Hayati Tabanlıoğlu’nun oğlu Murat Tabanlıoğlu görevlendirildi. Açılışın 29 Ekim 2013 Cumhuriyet Bayramı’nda yapılması planlanmıştı.

Mayıs 2013’e geldiğimizde ise çalışmalar Kültür Bakanlığı kararıyla durduruldu. Bina uzun süre boş ve bakımsız halde kaderine terk edildi. 13 Şubat 2018’de  “Yeni Atatürk Kültür Merkezi”nin yapılması amacı ile binanın yıkımına başlandı.

Atatürk Kültür Merkezi’nin yeniden yapılış süreciyle ilgili detaylar için  Yeni “Atatürk Kültür Merkezi” isimli yazımızı inceleyebilirsiniz.

 

Kaynakça:

Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.1, s.385-387

BBC News

www.kulturservisi.com – Aslı Uluşahin

 

1 YORUM

BİR CEVAP BIRAK

Lütfen yorumunuzu giriniz
Lütfen isminizi buraya giriniz