PAYLAŞ

Yer Altı Mimarisi

Eski dönemlerde yer altı mekanları, mevcutta olan  kapalı boşluğun kurgulanmadan sığınma, ibadethane, depolama, işlevli ve çevresel şartlardan ötürü zorunlu olarak kullanılıyordu. Sadece bu işlevlerin dışında yer altına birçok işlevin bir araya geldiği şehirlerin kurulduğu da görülmektedir. Yer altı kavramı bazı inanışlarda yeni bir hayatın başlangıcının ifadesi olarak bazen de gizemler, hazineler, efsaneler olarak karşımıza çıkar.

Petra Yer Altı Şehri, Ürdün

Unesco Dünya Mirasları Listesi’nde bulunan Petra, içinde kireç taşından oyma dev bir şehir meydanını, büyük bir tiyatro alanını ve dev bir kaleyi barındırır. İçinde 180 metreyi bulan bir geçit bulunur. Indiana Jones, Mortal Kombat gibi filmlere ev sahipliği yapmıştır.

Derinkuyu Yer Altı Şehri, Nevşehir

Nevşehir’in jeolojik yapısından ötürü avantaja sahip olduğundan yerin büyük oranda derinlerine inilmiştir. Misyonerler okulu, günah çıkartma yeri, vaftiz havuzu, akıl hastanesi gibi işlevler kurgulanmıştır. 8 kata sahip olan Derinkuyu yer altı şehrini günümüzde 8 katını da gezmek mümkün.

İnka Medeniyeti Macchu Picchu Şehri

İnka medeniyeti güneş tanrısı İnti’ye yakın olabilmek için medeniyetlerini tepeye kurmuşlardır. Gelişmiş yer altı ağına sahip Macchu Picchu adeta bulutlara asılmış gibidir. Zamanında gözlemevi olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Yapılardaki taşlar çok simetrik ve sağlamdır.

Shihuadong Mağarası, Çin

Suyun aşın­dırdığı yedi katlı ve 130 metre inişli bir ma­ğaradır. Mağara ağının içi 13 santigrad derece. Çin’deki şirket bunu avantaj bilerek baijiu’nun (geleneksel Çin içkisi) özel bir edisyonunu bu mağarada bekletiyor.

Toprakaltı yapılarının kesitlerine göre tipleri (Seccull, 2001)

Bilinçaltının Güvenilir Bölgesi: Toprak

 

Karıncaların mekan organizasyonu   (Tılsım, www.rehberim.net, 2011)

Toprak, canlıların bilinçaltında güvenilir bir bölgedir. Yer altı imkanlarını kullanan sadece insanlar değildir. Deve kuşları tehlike altında iken başlarını toprağa sokar, vahşi hayvanlar yiyeceklerini toprağa gömer. Kış uykusuna yatan hayvanlar yine yer altını kullanır. Karıncalar yaşam alanlarını yer altında kurgular ve müthiş bir depolama alanı oluştururlar. Giriş koridorları U formunda olduğundan karınca yuvalarına su basmaz. Yuvalarını kubbe şeklinde yaparak güneşten daha fazla faydalanırlar. Nem kontrolünü ve havanın basıncını profesyonel bir şekilde dengelerler. Karıncaların yuva yapma tekniklerinden esinlenenerek birçok insan uzun yıllar boyunca yer altı şehirlerinde yaşamışlardır. Derinkuyu bu tekniği andırır nitelikteki şehire örnektir. Atalarımızın “Karıncadan ibret al…” sözü belki de buradan geliyordur.

Toprak tüm canlılar için hayati bir öneme sahiptir. Doğal döngüyü, geri dönüşümü, elektriği alma, yalıtma ve temizleme gibi işlevler sunar. Doğanın vazgeçilemez yapı taşını kabullenip onunla barışık yaşamak, maksimum seviyede faydalanmak mimarlığın vazgeçilmez bir kriteri olacağı görünüyor.

 

 

Yer altı fonksiyonları  (Rönka, Ritöla, ve Rauhala, 1998)

 

Modern Dönemin Yer Altı Mimarisi

Modern dönemde ise yer altı mekanları iki amaçla kullanılıyor. Savaş ve afetlerden dolayı sığınma amaçlı ve şehirlerin yoğunluğundan dolayı alan kazanmak için. Yer altı yapıları günümüzde mekansal ilişkiler kurgulanarak, farklı disiplinlerin iş birliğiyle planlandığı, farklı gereksinimlere cevap veren yapılara dönüşmüştür.

Yer altının bazı avantajları şunlardır:

-Kentin kimliğini ve silüetini korur.

-Doğal ses yalıtımı, akustik koruma sağlar.

-Sıcaktan ve soğuktan daha az etkilenerek, daha az kaynak talep eder.

-Güvenli bir ortam yaratır.

-Açık alanları korur.

Neden Yer Altı Mimarisi?

Ekoloji, maliyet ve sürdürülebilirlik ve estetik kaygılardan ötürü yer altı yapıları günümüz mimarisinde kendini kabullendirir. Böylece yer üstü inşaatlarının gökleri delen binalarının tersi yönünde bir yapılaşma geliştirilmektedir. Bu yapıların malzemeleri geri dönüşümlü malzemeler olmaya eğilimlidir. Sudan korunmak için plastik tercih edilir. Büyük miktarda kullanılan beton bir diğer malzemedir.

Ülkelerin gelişmişlik seviyesi arttıkça enerji tüketimi de artmaktadır. Yer altının farklı amaçlarda kullanımı ulaşımda ve enerjide verimliliği artırarak ekonomiye can verecektir. Amerika, Japonya, İsviçre gibi ülkeler yer altı mimarisini desteklemekte ve bu yönde çalışmalar yapmaktadırlar. Yer altı evlerini en çok kullanan ülke Amerika, alışveriş merkezlerini yaygın kullanan ülkenin Japonya, hastaneleri en yaygın kullanan ülkenin İsrail olduğu tahmin edilmektedir.

Antinori Şaraphanesi – İtalya

Projenin amacı yapı ile kırsal peyzaj arasında bağlantı kurmaktır. Yapı, arsaya dönüştürülmüş çatısıyla peyzajın bir parçasına dönüşmüştür. Şarap üretimi için ideal iklim koşulları oluşturulmuştur. Sadece şarap üretimi için değil, kültür ve sosyal değer ifadesi olarak peyzajıyla kendini vurgular.

 

Sancaklar Cami, İstanbul

2015 yılında Mies Van Der Rohe Avrupa Ödülleri arasında en iyi 40 yapıdan biri seçilen Sancaklar Cami, İslam dinin özünü ele alarak sadelik en ince detaylarıya tasarlanmıştır. Topografya ile hemhal olan bu yapı basit bir mağarayı andırır. Kıble duvarı boyunca yer alan yarıklar güneş ışığının içeri süzülmesini sağlayarak ibadete yönelme eğilimini güçlendirir. Yarıklar, dış dünyadan kopma hali, süzülen ışık ve sade haliyle, yaratıcıyla yalnız kalmak için dramatik bir iç mekan oluşturulmuştur. İsra suresi’nin “Yeryüzünde böbürlenerek yürüme, yeri yaramazsın, boyca dağlara ulaşamazsın” ayeti yapılış amacını ifade ederken, tasarımın da ilham kaynağından biri olmuştur.

 

Villa Vals, İsviçre

Ekolojik mimari bilinciyle tasarlanılmış, minumumda müdahelede bulunulmuştur.

 

Yaşam kalitemizi artırmak için doğayla ilişkimizi yeniden gözden geçirmemiz gerekiyor. Toprakaltının potansiyelini bilinçli bir şekilde kullanarak alan kazanabilir, yeşil alanları artırabiliriz. Dolu, katılaşmış kentleri biraz olsun boşluk ile doldurmak hepimize nefes aldıracaktır. Yer altı, sürdürülebilir özelliği ve enerjinin verimliliğini artırmasıyla mimarlığın vazgeçilmez kriteri olmaya adaydır.

Fatma Nur Demirtaş

Yararlanılan Kaynaklar:

www.yegmimarlik.com

www.mimdap.org

www.yolvemacera.com

www.acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/372

www.arkitera.com

www.emrearolat.com

BİR CEVAP BIRAK

Lütfen yorumunuzu giriniz
Lütfen isminizi buraya giriniz