Ülkemiz deprem anlamında risk taşıyan bir konumda yer alıyor. Bu nedenle yapılaşmalar da deprem riski düşünülerek sağlamlaşması gerekiyor. Ülkemize bakıldığında bilinçsiz ve çarpık yapılaşma göze çarpmaktadır. Bu yapılaşmanın önüne geçmek amacıyla başlatılan kentsel dönüşüm ve deprem yönetmeliği de oldukça etkili bir durumda ancak; deprem riski konusunda kullanılan deprem izolatörleri bu noktada en büyük etkiyi sağlamaktadır.
Yapılaşmalarda yeni kullanılmaya başlanılan deprem izolatörler sistemleri, yapıların yıkılmasını önlüyor. Aynı zamanda yapının yapılma amacına göre de faaliyetlerine devam etmesini sağlıyor. Bu nedenle deprem izolatör sistemleri, yapı güveliği açısından oldukça önemlidir.
Deprem İzolatör Sistemleri
Diğer bir adıyla sismik yalıtım, yapının depreme karşı dayanıklılığını artırarak, binaya gelecek olan zararı en aza indirmeyi hedefler. Çalışma prensibi olarak, yapıya gelen sismik enerjiyi binanın periyodunu uzatarak azaltma dayanağına dayanmaktadır. Tam anlamıyla binayı depreme karşı dayanıklı hale getirmek yerine binaya gelen deprem yükünün azaltılmasını sağlamaktadır.
Sismik yalıtılmış binalarda, binanın deprem anında oluşacak olan yatay yüke göre 5-6 kez daha düşük bir şekilde olmak üzere bir yükü taşıyabilmesine dayanır. Şiddetli depremler esnasında ise depreme karşı koyarak yıkılmaması amaçlanır. Aynı zamanda deprem anında önem taşıyan iletişim, sağlık, savunma gibi alanlarda çalışma devamlılığı sağlar.
Binalarda Mimari ve Taşıyıcı Elemanlar
Bu elemanlar yapıların servis ömürleri boyunca çeşitli depremlere maruz kalırlar. Yapıların bahsedilen servis ömürleri sırasında da beklenilen en şiddetli bir deprem yaşantısı durumu da vardır. Bu noktada depreme karşı dayanıklı, deprem izolatör sistemi bulunan bir binada belirli davranışlar beklenir. Bu davranışlar:
- İlk olarak yapının servis ömrü süresinde fazla sayıda olması beklenilen hafif şiddette ki depremler anında, taşıyıcı olmayan ve taşıyıcı elemanlar da ve yapının içerisinde bulunan eşyalarda herhangi bir hasar oluşmamasıdır.
2. Yapının sahip olduğu ömrü içerisinde birden fazla olacak olan şiddetli depremler anında, mimari elemanlar ve az miktarda da olsa taşıyıcı elemanlarda hasar oluşabilir.
3. Yapının ömrü boyunca olabilecek en şiddetli depremde herhangi bir can kaybı olmaması, yani diğer bir tanımla taşıyıcı elemanlarda ileri düzey kaydında bir hasar oluşabilir ancak yapıda yıkılma olmamalıdır.
Sismik İzolatörlerin Türleri
Sismik izolasyon tekniği basit bir ilkeye dayanmaktadır. Yapının temellerinin üstünde düşey taşıyıcı mesnetlerinde yatay harekete izin verecek bir düzenleme yapmak. Bu ilkeye dayalı olarak geliştirilen ve uygulamaları son on yılda büyük artış gösteren sismik izolasyon teknolojileri iki ana grupta toplanmaktadır.
Kauçuk izolatörler (Elastomeric Isolators)
Kauçuk izolatörleri, sismik izolasyon prensibine göre dizayn edilir ve çalışır. Düşük sönümlü doğal kauçuk katmanlarından oluşan elastomer mesnetin çekirdeğine ek rijitlik, uniform şekil değiştirmesi ve sisteme sönüm özelliği kazandırmak için kurşun saplanan mesnet tipidir.
Sürtünmeli Sarkaç Türünde İzolatörler
Sürtünme yolu ile enerjiyi sönümleme mantığı ile çalışmaktadır. Bu izolatörlerin geri dönme özelliklerine göre sarkaç tip, düz yüzeyli sürtünme tipleri gibi çeşitleri bulunmaktadır.
Görülmektedir ki sismik izolasyon yapılan yapılarda, deprem etkisi en aza indirgenmekte ve gerek yapının gerekse yapıda bulunan donanımların ve cihazların depremden zarar görmesi engellenmektedir. Depremlerden sonra hizmet vermesi hayati önem taşıyan köprü, viyadük, itfaiye binası, hastane, iletişim binası gibi yapılarda sismik izolasyon yapılması gelişmiş ülkelerde şart koşulmaktadır.
Teknik konularda daha fazla içeriğe ulaşmak isterseniz, buraya tıklayabilirsiniz..
Cemerk ARAR
Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği
Kaynakça:
