Yaşadığımız apartmanlar, üstünden yürüyerek ya da araba ile geçtiğimiz köprüler, kısacası oturma alanı geniş yapılar çeşitli dış etmenlerden dolayı (sıcaklık değişimi, zemin farklılığı) genleşme ya da büzülme hareketleri gösterebilirler. Kullanılmış olan her malzemenin genleşme ve büzülme kapasiteleri birbirinden farklıdır. Meydana gelen bu bozulmaları önleyebilmek için dilatasyon yapılır.
Dilatasyonun teknik alandaki tanımı yüksek katlı ve oturma alanı geniş yapılar tasarlanırken yapının oturduğu zemindeki farklılıklar ve sıcaklık değişimlerinden dolayı meydana gelen genleşme ve kısalma hareketlerinin yapıya zarar vermesini engellemek amacıyla yapılarda bırakılan boşluk. Yani tek bir blok halinde çalışmak yerine iki veya daha fazla ayrı ayrı bloklar tasarlanır ve her bir bloğun arasına projeye uygun olarak 5 cm ya da 10 cm gibi ölçülerde boşluk bırakılır. Bırakılacak olan boşluklar da zeminin yapısına veya malzemesine göre belirlenir.
Fakat her geniş oturma alanına sahip yapıda dilatasyon derzine ihtiyaç yoktur; çünkü bazı yapılar mafsallı olabilir. Mafsal ya da Eklem, hareket eden iki parçanın hareket edebilme özelliklerini kaybetmeden birbirine bağlanmasını sağlayan mekanik sistemdir.
Mafsal
Rahatça yer değiştirmenin olabileceği mafsallı yapılarda dilataston yapımına gerek yoktur. Tabi ki bazı durumlarda mafsal da tek başına yeterli olmayabiliyor. Örneğin çok uzun binalarda yer değiştirme de fazla olabiliyor. Böyle durumlarda da ısıl hesaplar yapılarak uzunluk artırılabilir.
Dilatasyonun yapılıp yapılmayacağı iki duruma göre belirlenir. İlk olarak binanın durumuna bakılır. Örneğin girintili çıkıntılı binaları ya da ağırlık fazlası olan yapıları düzenleri formlarına getirebilmek için dilatasyon yapılır. Bina durumundan farklı olarak da zemine bakılması gerekir. Örneğin farklı kütlelere sahip binalar zeminde farklı oturmalara sebep olur ve bu da binaların birbirine zarar vermesine neden olur. Bunu önleyebilmek için de dilatasyon yapılmalıdır.
Dilatasyon yapılırken, dilatasyon mesafesine de dikkat etmek gerekir. Yetersiz dilatasyonun hiçbir faydasını göremeyiz. Dilatasyon yapımındaki önemli olan husus yapının deplasman yapması yani yer değiştirmesidir (deformation). Yapılar deplasmana uğradığı zaman birbirine çarpmayacak derecede arada fark bulundurması dilatasyonun temelidir. Genel olarak dilatasyon denilince akla gelmesi gereken noktalar bu şekildedir.
Kaynak:
https://www.insaathaber.org/dilatasyon-ne-zaman-ve-nasil-yapilmali/
Eğer yazımızı beğendiyseniz ve inşaat sektörü ile ilgili daha fazla teknik bilgiye ulaşmak istiyorsanız sitemiz alt başlıklarından “Teknik” alt başlığına göz atabilirsiniz.
