Son yıllarda artan arsa değerlerinden dolayı arazi sınırlarının verimli kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Özellikle şehir merkezlerinde mimari fonksiyonlar açısından özellikli binalar yapılmaya başlanmıştır. Bu yapıların şevli kazıya imkan vermeyecek şekilde arazi sınırlarına dayanması ve temelin inşa edilebilmesi için açılan kazı çukurlarının geçici veya kalıcı iksa sistemleriyle desteklenmesi gerekmektedir.
İksa Sistemi
Herhangi bir yapının toprak altındaki kısmının yeterli güvenlik marjlarına sahip olarak inşa edilebilmesi için, gerek çevre yapıları ve üçüncü şahısları, gerekse inşaatta çalışan ekipleri koruma amacıyla yapılan, çoğunlukla geçici fonksiyonlu toprak tutma yapılarıdır. İksa sistemde fore kazık, mini kazık, diyafram duvar eğilme ve kesme elemanlarını oluşturmaktadır. Ön germeli ankraj, pasif ankraj ve zemin çivisi ise normal kuvvette çalıştırılan iksa sistem elemanlarıdır. Ayrıca sisteme etkiyen yanal toprak itkileri düşey ve yatay elemanlar tarafından birlikte taşınmaktadır. Bunların birbirleriyle bağlantısı ise birleştirme elemanları ile sağlanmaktadır.
Ankrajlı İksa Sistemi Tasarım Aşamaları
Zemin veya kaya içine yerleştirildikten sonra çimento enjeksiyonu ve daha sonra ön germeye tabi tutulan donatıların çekme gerilmelerini zemine veya kayaya ileterek stabilitelerinin arttırılması işlemine ankraj denir. Zemin içine uygulanan ankraj, zeminleri ve yapıları daha sağlam hale getirmek amacıyla kullanılır. Zemin içine yatayda belli bir açı ile açılan delik içine ankraj yerleştirilmektedir. Bu sayede korozyon ve sismik risklere karşı bölge koruma altına alınmış olmaktadır. Ankraj imalatında yüksek mukavemetli özel çelik ürünler kullanılmaktadır. Kullanım alanlarına göre pasif veya ön germeli ankrajlar tercih edilmektedir. Derin kazılarda pek çok risk vardır; baraj, metro, büyük yapıların temelleri ve buna benzer alanlarda derin kazı ve de delikler açmak gerekebilir. Bu tür durumlarda ankraj çok önemli olmaktadır. Bir diğer ankraj türü de ön germeli ankrajdır. Bu ankrajlarda olası büyük hareketleri normal düzeye indirmek için zemin ankrajları yapıya doğru çekilerek imal edilmektedir.
Ankraj imalatında kök boyu, delgi açısı, enjeksiyonda su/çimento oranı, öngerme test yükü ,kilit yükü, uzama ve yatay boyunun bilinmesi gerekmektedir.
Kazık imalatında ise ağız kotu, yatay aralığı, boyuna donatı çap ve sayısı, spiral enine donatı çap ve aralığı, “Z” stabilite donatısı çap ve aralığı ve dip kotunun hesaplanması gerekmektedir.
Çevre ve Doğal Etkilerde Ankraj Uygulaması
Ankraj uygulanmaya başlamadan önce yapıların çevresi ve kayaç türlerinin incelenmesi gerekmektedir. Ayrıca proje arazisinin yeryüzü şekilleri ve akarsu gibi dış etkenlerin oluşturabileceği kusurların beton içinde analizi yapılmalıdır. Çevresel etkilerde ve yeryüzü şekillerinde ise komşu binaların mimari, statik ve varsa iksa projeleri, komşu bina bodrum katları, temel sistemleri, temel taban kotları, iksaya olan yatay ve düşey mesafeleri, herhangi bir su kaynağı (dere, büz, kuyu, sarnıç vb.), metro, tünel, altgeçit ve benzeri büyük yeraltı yapılarının projeleri incelenerek yapım aşamasına geçilmektedir.
Zeminin Yetersizliğinde Ankraj ve Fore Kazık
Zeminin ve toprak yapısının proje için uygunluğunu öğrenmek için zemin etüdü yapılmalıdır. Zeminin profili ve tabakalarının özellikleri belirlenmelidir. Zemin araştırmalarında sahanın jeolojisi, yeraltı suyu konumu, sondaj ve kazının loğları, zemin kesitleri ve arazi ve laboratuvar deney sonuçlarının neticesinde fore kazık gibi iksa elemanlarıyla proje için uygun ortam sağlanabilmektedir. Zemin araştırmalarının sonucunda yapının proje ve araziye göre şekillendirilmesi yapılır. Yapının temelinin inşa edilebilmesi için iksa plan detayı, her bölüme ait cephe görünüşleri, betonarme elemanların donatı detayları, ankraj detayları, bina ve iksa sistemi arasındaki ilişki (mesafeler, döşeme kotları, temel taban kotu vb.), proje notları ve uyulacak ulusal ve/veya uluslararası norm ve standart ölçülerin bilinmesi gerekmektedir.
kaynakça:
http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/69f3f50bfa86ce5_ek.pdf?tipi=79&turu=X&sube=15
