Yakın tarihte İzmir’de meydana gelen depremde birçok ev yıkılarak can ve mal kaybına neden oldu. İnsanlar günlerce enkaz altında kalarak kurtarılmayı beklerken ailesini, sevdiklerini kaybetmek zorunda kaldı. Binlerce evde hasar bırakarak İzmir’de büyük bir felaket yaşanmasına sebep oldu. Deprem sonunda insanların kafasında yaşadığım ev sağlam mı soruları belirdi ve insanlar “Deprem değil bina öldürür.” sözünü bir kez daha hatırladı. Bende bu depremi yaşamış biri ve bir inşaat mühendisi adayı olarak yaptığımız işin ne kadar önemli olduğunu ve asla küçük bir hata bile olsa kabul etmediğini bir kez daha anlayarak bu yazıyı yazmaya karar verdim.
Japonya’da her yıl yüksek şiddetli depremler meydana geliyor ancak can ve mal kaybına neden olmadan deprem sonunda insanlar normal hayatlarına kaldıklarına yerden devam ediyorlar. Bende sizlere Japonya’da alınan önlemlerden ve sistemlerden bahsetmek istiyorum.
Kobe Depreminden Sonra Japonya
1995 yılında meydana gelen 6.434 kişinin yaşamını yitirdiği, 43.792 kişinin yaralandığı Kobe depremi sonrasında depremin yol açtığı bölgesel felaket sonucunda zarar gören yapılar tekrar onarılamayacak kadar hasarlı olduğundan 310 bin kişi bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır. Japonya depremden sonra çok yüksek bütçeler ayırarak çalışmalara başlamış ve yeni yöntemler geliştirmiştir. Öncelikle deprem yönetmeliğini değiştirerek yeni önlemler almış, denetimleri sıklaştırarak eski ve hasar gören binalarını güçlendirme çalışmalarını yaparken aynı zamanda inşa edilecek yeni yapılarda yeni sistemler geliştirerek uygulamıştır. Bu sistemle binaların alçak, orta yükseklikte ve yüksek olmalarını göz önüne alarak yüksekliklerine göre farklı sistemler geliştirmiştir. Gökdelenlerin inşaatında ise kullanılan teknoloji ile deprem sonucunda oluşabilecek tehlikeleri en aza indirmeyi amaçlayarak oluşabilecek hasarların ve can kayıplarının önüne geçmiştir.
Japonya’daki Sistemler
Japonya’da yapılarda kullanılan yeryüzü bağlantısını kesen taban izolasyonu, meydana gelen depremlerin hasar bırakmamasını sağlamaktadır.
Çok yüksek yapıların depreme karşı dayanıklı olmasının şartı aşırı esneklik özelliğinin olmasıdır. Yapılacak binaların raylar üzerinde inşa edilmesi planlanan bu sistemde, deprem sırasında binanın yerkabuğundan ayrı olarak hareket etmesini sağlayarak deprem sonucunda daha az hasar almasını sağlamaktadır. Japonya’da kullanılan bu sistem sayesinde yeryüzüyle bağlantı kesilmekte ve temel yapılırken yerleştirilen kauçuktan oluşan tamponlar sayesinde binanın deprem sırasında titreşim hareketinin yerine sallanma hareketi yapmasını sağlamaktadır. Böylece çok şiddetli depremler de kırılmak yerine esneme payı oluşturmaktadır.
Japonya’daki gökdelenler deprem sırasında temeli ile birlikte hareket etmekte ve iki yöne doğru en az 3 metre gidip gelmektedir. Binaların temellerinde amortisörler kullanılmakta, katlar arasında esneme paylarının oluşması sayesinde sarsıntı bitince tekrar eski haline dönmesiyle binanın yıkılmamasını sağlamaktadır. Orta yükseklikte binaların temelinde kullanılan teflon kancalar zeminle beraber kaymakta, deprem bitince tekrar eski yerine oturmaktadır.
Bina iskeletinin içinde bulunan hidrolik tellerin kullanması, temelde oluşan bu sallanmanın yapının tümüne yayılmasını sağlamakta ve binanın yıkılmasını önlemektedir. Ayrıca yapı temelinde kullanılan tampon sıvılar deprem sırasında şiddetin azalmasını sağlamaktadır. Tampon görevi üstlenen sıvı sallantının ters yönünde hareket ettirmekte ve deprem şiddetini azaltmaktadır. Örnek olarak Tokyo’daki 238 m yüksekliğindeki Roppongi Hills Mori Kulesi’nde temelinde tampon olarak petrol kullanılmıştır.
Deprem Erken Uyarı Sistemi
Japonya’da yaşayan ve akıllı cep telefonu olan insanların telefonunda deprem ve tsunamayi önden haber veren bir sistem yer almaktadır. Bu sistem sayesinde deprem dalgaları o bölgeyi vurmadan 5-15 saniye önceden telefonlarından ‘Jishin desu! Jishin desu!’ (Deprem oluyor! Deprem oluyor!) diye tekrarlayan yüksek sesli bir alarmla ikaz vermektedir. Bu uyarı sayesinde insanların depremden önce güvenli noktalara gidip hayat üçgeni oluşturması amaçlanarak can kayıplarının önüne geçmesi hedeflenmektedir.
Japonya, Kobe depreminden sonra yeni yönetmelikle alınan önlemler ve geliştirdikleri sistemler sayesinde depremlerin bir felakete dönüşmemesini hedeflemiştir. Japonya’da her yıl meydana gelen şiddetli depremlerin can ve mal kaybına neden olmaması yapılan bu çalışmaların doğruluğunu ve gerekliliğini kanıtlamıştır.
Teknik konularda daha fazla içeriğe ulaşmak isterseniz, buraya tıklayabilirsiniz..
Baise Güleryüz
Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği
Kaynakça:
JAPONYA’DA DEPREME DAYANIKLI YIKILMAYAN KONUTLAR NASIL YAPILIYOR?
https://www.milliyet.com.tr/dunya/japonya-da-evler-boyle-ayakta-kaliyor-1363554
https://www.bilgiustam.com/1995-kobe-depremi/
https://www.a3haber.com/2020/11/02/deprem-yine-gundeme-getirdi-iste-rayli-temel-sistem-nedir-nasil-calisir/
