PAYLAŞ

Bugün piramit denilince aklımıza ilk olarak Mısır gelse de Amerika bölgesindeki piramitler dünyadaki piramitlerin %50’sinden daha fazlasını oluşturuyor. Bu piramitlerin bazıları yıkılıp harabelere dönüştürülselerde bazıları bugün hala ayakta ve ziyaretçilerine kapılarını açıyorlar. Amerika bölgesinde yaşayan Olmek, Maya, Aztek ve İnka gibi uygarlıklar gerek dini ritüeller için gerek krallarını gömmek için bu piramitleri inşa ettiler. Piramitler aynı zamanda bu uygarlıkların devlet işlerinin, kamusal düzenin merkeziydi. Bununla birlikte yeni kazılar, şehir devletlerinin piramitleri askeri savunma için kullandığına dair kanıtlar da bulundu.

Ay piramidinden ölüler caddesi ve Güneş Piramidi. (Görsel I)

Görsel l

 

Mezoamerikan uygarlıklar MÖ 1000’den Amerika’nın keşfi yani 16. yüzyılın başlarına kadar piramitleri inşa etmeye devam ettiler. Mısır piramitleri çok daha eski yıllarda inşa edilse de Mezoamerikan uygarlıkların inşa ettiği bu piramitler, Antik mısırda MÖ 2650 yıllarında yapılan ilk piramit Zoser basamaklı piramidi ile aynı yapıda inşa edildi. Arada bu kadar fazla mesafe olması ve bu medeniyetlerin birbirleriyle iletişim halinde olmadığı göz önünde bulundurulunca, bu durum hayli garip bir hal alıyor. Zoser Piramidi (Görsel ll) ve Ay Piramidi (Görsel lll) arasındaki benzerliği görsellerde daha net bir şekilde görebiliyoruz.

Latin Amerika’da inşa edilen bu piramitler, hükümdarları yüceltmek için zaten var olan yapıların üzerin tekrar tekrar yeniden inşa edildi. Piramitleri yeniden inşa etmenin kral ile tanrının arasındaki ilişkiyi tazelediğine inanılıyordu. Latin Amerika’daki yapılan piramitlerin basamaklı yapısını buna bağlayabiliriz.

Görsel ll
Görsel lll

Kullanılan İnşaat Teknikleri

İnşa ettikleri yapılardan gördüğümüz kadarıyla bu uygarlıkların, inşaat teknikleri üzerine ileri düzeyde bilgi sahibi olduğunu görüyoruz. Aztekler bu eserleri modern standartlara göre ilkel aletler kullanarak yaptılar. Taşlar, keskiler, bıçaklar kullanılarak yapılmasına rağmen bu eserler günümüzde gerek mimari gerek teknik açısından birer örnek teşkil ediyorlar. Aztekler sadece yapının yapılmasıyla değil ayakta tutulmasıyla da yakından ilgiliydiler. Yaşadıkları iklim sıcak ve çoğunlukla nemli bir iklimdi. Bundan dolayı da zemindeki toprak çökmeye elverişliydi. Bunu karşın Aztekler sağlam temeller inşa etmek için çalışmalar yaptılar. Bu temellerin inşasında tezonte adı verilen volkanik kökenli magmatik bir kayaç kullandılar. Tezonte, Meksika’da Popocatépetl ve Iztaccíhualt yanardağlarının çevresinde bolca bulunur. Gözenekli ve süngerimsi bir yapıya sahip olan tezonte içerdiği demir dioksit nedeniyle kırmızı renkli bir kayaçtır(Görsel lV). Bu taş ısıyı korur, yüksek sıcaklıklara dayanabilir ve su geçirmezdir. Bu özellikleri itibariyle yapı imalatında hala kullanılan bu kayaç Aztekler tarafından da çokça kullanılmıştır. Bununla beraber Aztekler bölgede bulunan molozları ve kireç taşlarını da kullandılar ve bu materyallerin ticaretlerini de yaptılar.

Görsel lV

Bu kadar görkemli ve sağlam piramitlerin yapım aşamasında farklı teknikler de kullanılmıştı lakin bu uygarlıklar doğaya ve çevreye çok önem verdiğinden hayvanları çok fazla kullanmamışlar. Bu yapıların inşasında kullanılan tekniklerden birisi ise bindirme tekniğiydi.  Bindirme tekniği, bir açıklığın iki yanına dizilen taşların birbiri üzerinde basamak basamak ileri doğru çıkartılması ile açıklığın geçilmesinde kullanılan bir tekniktir (Görsel V).

Mimari, Matematik ve Mühendislik

Mimari açıdan baktığımızda Aztekler, piramitlerin inşasında kullandıkları taşları süslemek için oydular ve binalarını doku ve görsellik açısında muazzam şekilde donattılar. Yine çevrede ve kültürlerinde bulunan çam ve meşe ağaçlarını, kirişlerde ve kapılarda kullandılar. Bununla beraber farklı semboller de kullandılar. Bu sembollerden bazıları ve temsilleri şu şekildedir:

Kartal, güneş ve savaşçıların temsiliydi.

Yılan, suyun ve ateşin temsiliydi.

Deniz canlılarının kabukları, doğurganlığın temsiliydi.

Görsel V

Mühendislik bilgisi matematik bilgisi olmadan pek bir şey ifade etmez. Bu bağlamda mayalar matematik alanında da ilerlemiş ve 20 tabanlı bir sayı sistemi kullanmışlardır. Sayı saymak için el ve ayak parmaklarını kullanan mayalar sayıları üç sembol ile göstermişlerdir. Bir sayısını bir nokta ile 5 sayısını bir çubuk ile, sıfırı ise bir kabuk şeklinde ifade ediyorlardı. Toplama ve çıkarma işlemleri ise bu sembollerin yan yana yazılması ve benzer şekillerle gösteriliyordu. Bu oluşturdukları sayı sistemi, geometrik şekilleri anlamalarına yardımcı oluyordu. Piramitleri de bu geometrik şekilleri kullanarak inşa ettiler.

Mayalar, yaşamlarını devam ettirebilmek için  yağmur suyunun hayati bir gereklilik olduğunu kavradılar ve bu bağlamda su ihtiyaçlarını karşılamak için suyu toplayıp depolayıp korudular. Kanallar, tüneller ve rezervuarlar kullanarak şehirlerini selden korumak için de yapılar inşa ettiler. Yapılarının tasarımlarında Hidrolik mühendisliğinin prensiplerini kullanan mayalar, içinde bulundukları teknolojik durumun çok ilerisinde yapılar inşa ettiler.

Görüldüğü üzere Mezoamerikan halklar mimari, matematik ve mühendislik üzerine kaydettiği gelişmeleri hayatlarının her alanında kullandılar.

Şimdi yukarıda bahsettiğimiz yapılardan bir kaçını inceleyelim.

Cholula Piramidi

Dünyanın en büyük piramidi hangisidir sorusuna çoğu insan Mısırdaki Giza Piramidi cevabını verecektir ama Science Alert adlı web sitesinde yayınlanan makale, dünyanın en büyük piramidinin Meksika’daki bir dağın altında gizli olan Cholula Piramidi olduğunu söylüyor. Bu makaleye göre Azteklerin inşa ettiği Cholula Piramidi Mısır’daki Giza Piramidinin dört katı büyüklükte. Yine Science Alert makalesine göre Cholula Piramidinin bu kadar göz ardı edilmesinin sebebi büyük bir bölümünün bir dağın altında gizlenmiş olması. Bununla beraber ünlü İspanyol kaşif Hernán Cortés  bahsettiğimiz dağın üzerine bir kilise inşa ettirdi (Görsel Vl).

Cholula Piramidinin büyüklüğünü daha iyi kavramamız için birkaç bilgi vermek istiyorum. Cholula Piramidi 66 metre yüksekliğe sahip ve toplam hacmi yaklaşık 4.45 milyon metreküp. Mısırdaki büyük Giza Piramidinin hacmi ise yaklaşık 2.5 milyon metreküp. Yükseklik bakımından Giza Piramidi 146 metre yüksekliğe sahip olup Cholula Piramidinden daha yüksektir. Aynı zamanda çok büyük bir anıt olarak da kabul edilen Cholula Piramidi BBC’ye göre dünyanın en büyük piramidi ünvanıyla beraber dünyanın inşa edilen en büyük anıtı olma ünvanını da koruyor.

Görsel Vl

 

Görsel Vll
Güneş Piramidi

Güneş Piramidi, Teotihuacan şehrinde inşa edilmiş ve Mezoamerikan uygarlıkların inşa ettiği piramitlerin en büyüklerinden birisidir. İnşasına MS 200’lerde başlandığına inanılıyor. Ölüler bulvarında Cerro Gordo dağının yanında bulunuyor (Görsel Vlll).

Görsel Vlll

Şehrin kalbinde olan Güneş piramidi merkezi bir sosyal yapı olma özelliğini de taşıyor. Güneş Piramidi mükemmel bir mimari ile özenle seçilmiş bir noktaya inşa edilmiştir. Öyle ki Mezoamerikan uygarlıkların belirli günlerinde güneş, Güneş Piramidini doğarken ve batarken aydınlatmaktadır. Güneş Piramidinin boyutundan bahsetmek gerekirse, çoğu kaynağa göre dünyanın en büyük üçüncü piramidi olarak kabul edilmektedir. Yerden yüksekliği 71.17 metre, genişliği 224 metre ve uzunluğu ise 220 metredir. Güneş Piramidi UNESCO Dünya kültür mirası olarak kabul edilip korunmaktadır. Sekizinci yüzyılda Aztekler tarafından terk edilen piramit bugünlere kadar ayakta kalarak varlığını sürdürmüştür (Görsel lX).

Görsel IX

 

Doğukan GÜNEŞ

Dokuz Eylül Üniversitesi 

İnşaat Mühendisliği

Kaynakça:

https://en.wikipedia.org/wiki/Aztec_architecture

http://www.legendsandchronicles.com/ancient-civilizations/the-ancient-aztecs/aztec-architecture/

https://www.history.com/topics/ancient-history/pyramids-in-latin-america

https://tr.wikipedia.org/wiki/Teotihuacan

https://en.wikipedia.org/wiki/Pyramid_of_Djoser

https://www.esinationwide.com/aztec-engineering-techniques-and-technologies.php

https://onlinemasters.ohio.edu/college-of-engineering/masters-civil-engineering/ancient-maya-engineering/

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/49/2197/22811.pdf

https://www.sciencealert.com/the-world-s-largest-pyramid-is-hidden-under-a-mountain-in-mexico

https://www.bbc.com/future/article/20160812-the-giant-pyramid-hidden-inside-a-mountain

Šprajc, Ivan (2000). “Astronomical alignments at Teotihuacan, Mexico”. Latin American Antiquity11 (4): 403–415.

https://en.wikipedia.org/wiki/Pyramid_of_the_Sun#cite_note-8

BİR CEVAP BIRAK

Lütfen yorumunuzu giriniz
Lütfen isminizi buraya giriniz